สรรพคุณของสมุนไพรชนิดต่างๆ สาบเสือ (Eupatorium odoratum Linn. ) วงศ์; Compositae ไม้พุ่ม ขึ้นตามที่รกร้าง จัดเป็นวัชพืชอย่างหนึ่ง สรรพคุณ ใบสดตำพอกบาดแผลเพื่อห้ามเลือด ดอกมีกลิ่นฉุน ใช้เป็นยาฆ่าแมลง เบื่อปลา บอระเพ็ด ( crispa Miers ex Hook. & Thoms. ) วงศ์; Menispermaceae เถาวัลย์ ลำต้นขรุขระตะปุ่มตะป่ำ ขึ้นอยู่ตามป่าทั่วไป ใบ ตำพอกฝี แก้ฟกช้ำ ปวดแสบปวดร้อน ขับพยาธิ เถามีรสขมจัด ใช้แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับเหงื่อ บำรุงกำลัง ตีนเป็ด, สัตบรรณ (Alstonia scholaris) วงศ์; Apocynaceae ไม้ยืนต้น มียางสีขาว ขึ้นตามป่าทั่วไป นิยมปลูกเป็นไม้ประดับให้ร่มเงา ใบ ตำพอกดับพิษต่างๆ เปลือก ช่วยให้เจริญอาหาร รักษาโรคบิด ท้องร่วง โรคลำไส้ แก้ไข้ รักษาเบาหวาน ขับน้ำนม รักษามาลาเรีย ยาง ใช้อุดฟันแก้ปวดฟัน รักษาแผลอักเสบ ราก แก้มะเร็ง ขับลมในลำไส้ ไพล (Zingiber cassumunar Roxb. ) วงศ์; Zingiberaceae พืชล้มลุกจำพวกขิงข่า มีเหง้าใต้ดิน ขึ้นตามชายป่าทั่วไป เหง้า แก้ปวดท้อง ท้องผูกท้องเฟ้อ จุกเสียด แก้ปวดบวม น้ำมันสกัดจากเหง้า ทานวดแก้ปวดบวม ฝาง (Caesalpinia sappan Linn. ) วงศ์; Leguminoceae ไม้พุ่ม มีหนามแข็งตามลำต้น ดอกสีเหลือง พบขึ้นตามป่าทั่วไป เนื้อไม้มีสีแดง ใช้แต่งอาหาร ทำยาชาช่วยให้ประจำเดือนมาตามปกติ แก่น บำรุงโลหิต รักษาโรคท้องร่วง พะยอม (Shorea roxburghii) วงศ์; Dipterocarpaceae ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ ผลัดใบ พบขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรังและป่าดิบแล้ง ดอกมีกลิ่นหอม ดอก เป็นยาหอมแก้ลม บำรุงหัวใจ ลดไข้ เปลือกต้มกินแก้ท้องร่วงและลำไส้อักเสบ เป็นยาฝาดสมาน เปลือกสดใช้กินกับหมากและเป็นสารกันบูดในของหมักดอง มะขามป้อม (Phyllanthus emblica Linn. )
ชื่อสมุนไพร: กำลังช้างสาร ชื่ออื่นๆ: เหล็กไนผึ้ง (กาญจนบุรี), ฮ่อสะพายควาย ชื่อวิทยาศาสตร์: Pithecellobium tenue Craib ชื่อพ้อง: Acacia tenue (Craib)Kosterm., Thailentadopsis tenuis (Craib)Kosterm. ชื่อวงศ์: FABACEAE ลักษณะทางพฤกษศาสตร์: กำลังช้างสาร ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก ลำต้นมีหนามทั่วไป กิ่งก้านเป็นเหลี่ยม ใบกำลังช้างสาร หูใบเปลี่ยนรูปเป็นหนามแข็ง ยาว 0. 5-2 ซม. ใบประกอบแบบขนนกสองชั้น แกนกลางยาว 1-3 ซม. มีครีบเป็นปีก กว้างได้ประมาณ 0. 5 ซม. ใบประกอบย่อยมี 1 คู่ ยาวประมาณ 2 ซม. มีครีบเป็นปีก กว้างประมาณ 0. 3 ซม. ตามรอยต่อก้านใบและก้านใบย่อยแรกมีต่อมขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 0. 1 ซม. บางต่อมีก้าน มีหูใบย่อยเปลี่ยนรูปเป็นหนามตามปลายแกนกลางใบประกอบ ใบย่อยมี 1-3 คู่ เรียงตรงข้าม ไร้ก้าน รูปรีหรือรูปไข่กลับ เบี้ยว ปลายใบแหลมยาวสั้นๆ ปลายเป็นติ่งหนาม โคนใบกลมหรือรูปลิ่ม เบี้ยว แผ่นใบบาง ดอกกำลังช้างสาร ดอกออกเป็นช่อเชิงหลั่นหรือช่อแบบซี่ร่มแยกแขนง ออกตามปลายกิ่งหรือซอกใบ กลีบดอกและกลีบเลี้ยงมีจำนวนอย่างละ 5 กลีบ กลีบเชื่อมติดกัน กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ยาวได้ประมาณ 0. 2 ซม. เกลี้ยง ปลายกลียเป็นหยักตื้นๆ รูปสามเหลี่ยม ขนาดประมาณ 0.
สมุนไพร (Herb) และ สมุนไพรไทย (Thai Herb) คือ พืช ผัก และผลไม้ที่ถูกนำมาใช้เป็นยาและสิ่งบำรุงร่างกายมานานนับพันปี โดยที่สมุนไพรเหล่านี้มีทั้งแบบนำผล ใบ ราก เปลือก ยาง เนื้อไม้ เถา หัวและดอก หรือทั้งต้นมาใช้งาน ประโยชน์และสรรพคุณของสมุนไพร ไทย เหล่านี้มีทั้งการนำมารับประทานสด การนำมาต้มรับประทานแบบยาแผนโบราณ บางชนิดก็ใช้ทาหรือพอกเพื่อรักษาโรค เป็นต้น ความหมาย คำว่า สมุนไพร ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ. ศ. 2525 หมายถึง พืชที่ใช้ ทำเป็นเครื่องยา สมุนไพรกำเนิดมาจากธรรมชาติและมีความหมายต่อชีวิตมนุษย์โดยเฉพาะ ในทางสุขภาพ อันหมายถึงทั้งการส่งเสริมสุขภาพและการรักษาโรค ความหมายของยาสมุนไพรในพระราชบัญญัติยา พ.
วงศ์; Lythraceae ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ดอกสีม่วง ขึ้นตามที่ลุ่มชื้นแฉะ ใบใช้ลดน้ำตาลในเส้นเลือด ขับปัสสาวะ เมล็ดแก้เบาหวาน ช่วยให้นอนหลับ เปลือกบรรเทาอาการท้องเสีย ลดไข้ ราก ใช้รักษาแผลในปาก สะแก (Combretum quadrangulare Kurz. ) วงศ์; Combretaceae ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ขึ้นตามป่าเบญจพรรณแล้ง ใบเป็นยาแก้ปวดเมื่อย เมล็ดมีสรรพคุณในการขับพยาธิ ราก รักษาโรคกามเข้าข้อ พิษไข้เซื่องซึม รางจืดhumbergia laurifolia Linn. ) วงศ์; Acanthaceae ไม้เถา ดอกสีม่วง ขึ้นตามป่าดิบ ป่าละเมาะหรือทุ่งหญ้า ใบ คั้นน้ำกินแก้ประจำเดือนไม่ปกติ หยอดหู ตำพอกแก้ปวดบวม ต้น เข้ายารักษามะเร็ง รากและเถา แก้ร้อนใน กระหายน้ำ ดับพิษร้อนต่างๆ ราก เข้ายารักษาโรคอักเสบ ปวดบวม เร่ว (Amomum xanthioides Wall. ) พืชล้มลุกพวกขิงข่า ขึ้นตามป่าดิบชื้น ดอกสีชมพูอมแดง ดอก รักษาอาการผดผื่นคัน ผล แก้ท้องอืด จุกเสียด แน่นเฟ้อ ราก รักษาอาการหืดหอบ โมกมัน (Wrightia tomentosa Roem. & Schult. ) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ดอกสีขาวนวลมีกลิ่นหอม ฝักยาวเป็นรูปทรงกระบอก พบตามป่าเบญจพรรณและป่าโปร่งทั่วไป ใบใช้ขับน้ำเหลือง แก้ท้องมาน ดอกเป็นยาระบาย เปลือกแก้พิษแมลงกัดต่อย ช่วยเจริญอาหาร รักษาไต ฆ่าเชื้อรำมะนาด ยางแก้บิด ถ่ายมูกเลือด ราก เป็นยาแก้ลม เปล้าน้อย (Croton longissmus Airy Shaw) ไม้พุ่ม พบตามป่าเบญจพรรณแถบจังหวัดประจวบคีรีขันธ์และปราจีนบุรี ดอก เป็นยาถ่ายพยาธิ ใบ ใช้รักษาโรคกระเพาะ แก้ท้องเสีย บำรุงธาตุและเลือด ตะแบก (Lagerstroemia calyculata Kurz) ไม้ยืนต้นขนาดกลาง ขึ้นตามป่าเบญจพรรณและนิยมนำมาปลูกในที่สาธารณะ ดอกสีม่วง เปลือกปรุงเป็นยาแก้บิด มูกเลือด
คุณค่าด้านการแพทย์และสาธารณสุข ความหมายของสมุนไพรในพระราชบัญญัติยา พ. ศ. 2522 คือ สมุนไพร หมายถึงยาที่ได้จากพฤกษชาติ สัตว์ และแร่ธาตุ ซึ่งมิได้ปรุง และแปรสภาพสมุนไพร เป็นสิ่งที่ประชาชนใช้ประโยชน์ด้านการแพทย์ และสาธรณสุขประชาชนไทยบริโภคสมุนไพรใน 3 รูปแบบคือ สมุนไพรจากแหล่งธรรมชาติ ผลิตภัณฑ์สมุนไพรสำเร็จรูปและยาแผนโบราณ ใน พ. 2529 สำนักงานสถิติแห่งชาติ สำนักนายกรัฐมนตรีได้สำรวจเกี่ยวกับสวัสดิการอนามัยและการใช้ยาแผนโบราณ พบว่าประชากรไทยใช้ยาแผนโบราณ หรือสมุนไพรไทยในการบำบัดรักษาโรค ยาสมุนไพร และยาแผนโบราณเหล่านี้ประชากรคุ้นเคย เชื่อถือ และนิยมในสรรพคุณการรักษาโรค ยาแผนโบราณที่ประชาชนนิยมใช้กันคือ ยาหอม ยานัตถุ์ ยาบำรุงโลหิต ยาระบาย ยาแก้ร้อนใน และยาแก้ไอ นับได้ว่าประชาชนไทยจำนวนไม้น้อยยังมีการใช้สมุนไพรเพื่อสุขภาพและการแก้ไข ปัญหาสาธารณสุข 2.
ศ. 2542 (บัญชียาจากสมุนไพร) กระทรวงสาธารณสุข ในรูปแบบยาเดี่ยว ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน มีการศึกษาวิจัยเกี่ยวสมุนไพรฟ้าทะลายโจรกันอย่างแพร่หลาย มีข้อมูลสนับสนุนจากงานวิจัยทางคลินิก พบว่า สมุนไพรฟ้าทะลายโจร มีส่วนช่วยรักษาอาการของโรคติดเชื้อเฉียบพลันของระบบทางเดินหายใจ เช่น อาการไอ อาการเจ็บคอได้ดี ในปี พ. 2555 ได้มีข้อมูลงานวิจัย จากผู้ป่วยจำนวน 807 คน พบว่าผลิตภัณฑ์สารสกัดจากฟ้าทะลายโจรร่วมกับสมุนไพรอื่นๆ ขนาดรับประทาน 31.
ในการระบาดระลอกแรก จนนำไปสู่การใช้ฟ้าทะลายโจรรักษาผู้ป่วยโควิดที่มีอาการน้อย และไม่มีอาการในโรงพยาบาล สังกัดกระทรวงสาธารณสุข พบว่าผู้ที่มีอาการน้อย หลังจากได้รับยาฟ้าทะลายโจร มีอาการดีขึ้น โดยไม่มีผลข้างเคียงแต่อย่างใด สำหรับปริมาณการใช้ "ฟ้าทะลายโจร" ที่โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร แนะนำ ดังนี้ - ใช้รักษาผู้ป่วยไข้หวัด: สารสกัดฟ้าทะลายโจรใช้ปริมาณ 60 มิลลิกรัมต่อวัน (ครั้งละ 20 มิลลิกรัม 3 ครั้ง) แต่หากเป็นผงบดประมาณ 1. 5-3 กรัม วันละ3-4 ครั้ง - ใช้รักษากลุ่มโควิด-19: ปริมาณ 180 มิลลิกรัมต่อวัน (ครั้งละ 60 มิลลิกรัม 3 ครั้ง) แต่แนะนำว่าควรใช้ไม่เกิน 5 วัน เพราะการใช้นานกว่านั้น โดยเฉพาะในปริมาณ 180 มิลลิกรัม จะส่งผลต่อตับ นอกจากนี้ ต้องได้รับคำแนะนำจากแพทย์ด้วย
โต่วต่ง เป็นพืชชนิดนำเปลือกมาปรุงยา ปลูกมากในมณฑลเสฉวน สางชี เหอหนาน กุ้ยโจว และหยางหยิง สรรพคุณ บำรุงไต บำรุงตับ บำรุงกระดูก เส้นเอ็น ลดความดันสูง บำรุงครรภ์ป้องกันการแท้งบุตร ใช้รักษาอาการปวดเมื่อยตามร่างกาย รักษาอาการกระดูกเสื่อม และโรคเสื่อมสมรรถภาพทางเพศ 8. เก๋ากี้ หรอเกากี้จี้ ปลูกมากที่มณฑลมองโกเลีย ซินเจียน กังสู โห๋เป้ เป็นพืชชนิดต้นเก็บเอาผลมาทำยา มีสีแดง สรหวาน สรรพคุณ บำรุงรับ บำรุงไต บำรุงสายตา เพิ่มน้ำเชื้อ ใช้รักษาอาการเวียนหัว หูอื้อตาลาย ปวดหลัง ปวดเอว บรรเทาอาการเบาหวาน ใช้บรรเทาอาการหลั่งน้ำง่ายสำหรับท่านชาย 9.